www.timberships.fora.pl

Waldemar Gurgul · Wysłany: Czw 19:12, 04 Mar 2021 Temat postu: Feurblas(s)e / Fyrblas

.
Z uwagi na okoliczność, że najnowsza, tzw. rodzima historiografia dość dziwacznie i w dużej mierze niepoprawnie tłumaczy etymologię terminu „Feurblas(s)e”, występującego w Aktach Komisji Królewskiej Zygmunta III, a odnoszącego się do jednego z okrętów polskiej floty spod Oliwy, poniżej tłumaczenie in extenso fragmentu większego opracowania opublikowanego przez Langelands Museum mniej więcej ćwierć wieku temu, wyjaśniającego, w oparciu o źródła i w sposób nieporównanie bardziej przekonujący, pochodzenie oraz znaczenie tego terminu.

Statki zwane fyrblasami pojawiają się okazjonalnie w materiałach źródłowych. 20 sierpnia 1556 roku, Poul Hvidtfeldt popłynął królewskim fyrblasem po 100 łasztów węgla zamówionych w Halland, a 26 maja 1563 roku Jacob Brockenhus otrzymał polecenie umieszczenia fyrblasa, należącego do Byrge Nielsena, pod dobrą pieczą na Bornholmie lub Gotlandii.

Ten statek towarowy został wykształcony prawdopodobnie w rejonie wschodniego Bałtyku; w Szwecji używano nazwy „furublåsa”. Ekman jest zdania, że była to duża fińska szkuta ("finnskuta"). Wydaje się pewne, że cechą wyróżniającą fyrblasy była ich budowa z sosny. Szwedzkie fyrblasy miały fok, grot, grotmarsel oraz bezan.

Kapitalne znaczenie ma rejestr z zamku w Turku z lat 1540-41, w którym statek o nazwie „Furublåssen” został opisany jako „furu kräijare” [sosnowy krejer]. Jednostka była zbudowana całkowicie z sosny, a otaklowana jak rejowy krejer z fokiem, grotem, grotmarslem oraz łacińskim bezanem. Wynika z tego, że termin „fyrblas” charakteryzował wyłącznie specyfikę kadłuba statków z obszaru Finlandii i Szwecji, budowanych całkowicie z sosny. Incydent zajęcia statku z 1565 roku potwierdza to przypuszczenie: w Østergarn na Gotlandii pewien gdański kaper zajął w nocy i uprowadził fyrblasa, należącego do Nielausa Nielsena. Jednostka została oszacowana w raporcie jako „statek o ładowności 40 łasztów – [wartości] 500 talarów”.

Duże statki mogły być również budowane z sosny. Jon Olafsson pisze w swoich pamiętnikach, że statek do handlu z Indiami Wschodnimi „Perlen”, który został kupiony w Holandii i miał wielkość 700 łasztów, był zbudowany wyłącznie z sosny. Holendrzy nabywali również nowe statki w Gdańsku i niektóre z nich były prawdopodobnie zbudowane z sosny.

Fyrblasy eksploatowano nawet tak daleko na zachodzie, jak w Emden, gdzie na liście statków należących do obywateli tej miejscowości wymienia się trzy fyrblasy („Furblasen”). Ich średnia wielkość wynosiła 62 łaszty, a były prawdopodobnie otaklowane jak krejery lub [duże] statki.

W angielskim podsumowaniu publikacji:

Fyrblase was the designation for hulls built in the east which were entirely of pine. A "fyrblase" could be rigged in different ways - for example as a crayer.

Za Ole Mortensøn, Renæssancens fartøjer – sejlads og søfart i Danmark 1550-1650, 1995

[link widoczny dla zalogowanych]
Przykłady bałtyckich krejerów z rożnych miejsc akwenu z przełomu XVI i XVII wieku. Wizerunki zostały wykonane w dużym pomniejszeniu, a z takich „odległości” podobnie otaklowane fyrblasy mogły być nawet nie do odróżnienia od innych statków towarowych, pospolicie wykonywanych z lekkiego drewna iglastego w części nadwodnej.

Na zakończenie, krótki, uproszczony słownik związany z etymologią nazwy fyrblas:

Furu (szw.) - sosna
Fyr (duń.) - sosna
Föhre (niem.) - sosna

Pzdr.