www.timberships.fora.pl

Sagitt

Witam Szanownych Forumowiczów.

Jakiś czas temu, w ramach moich badań nad flotą kaperską Augusta II z lat 1700-01 podczas przeglądania wydań "Oprechte Haarlemsche Courant" z jesieni 1700 r. natknąłem się na opis, który zbił mnie nieco z tropu. Opowiada on o ataku jednego z "polskich" kaprów na lubecki statek zdążający do Królewca w listopadzie 1700 r. :

"Van den 19 deses wer van Coningsbergen geschreven, dat daegs te vooren een Lubecker arrivetde en rapporterde, dat hy onder Bornholm een kleyn Vaertuyg, zijnde een dubbelde Boot met 40 man, 4 stucken en eenige Bassen, schietende anderhalf Pont Yser, en kruyssende op Sweedse Coopvaerders, ontmoet had en dat hem doen strijcken; 't Anker verpen; de Schipper overgehaelt; vry wat Gewelt aengedaen, en ondertusschen eenige van sijn Volck aen desselss Boort geset en geplundert; doch dat de Lubecker Matrosen sig in 't Gewe'er begaven; in Actie geraeckten, en in deselve han Jungen verloren: De Lubecker verhaelde verdet, dat dit Kapertje een roode Vlag met een vergulde Swaert voerde, Saxise of Poolsse Commissie had en de Keyserlijcke Pas van hem niet gerespeckteert"

Bazując na definicjach ze słownika Aubina z 1702 r., oraz pracach Debrocka i Boudriota, toretycznie sprawa wydaje się jasna: tajemnicza dubbelde Boot to kalka językowa francuskiego double chaloupe, którą należałoby jednak identyfikować bardziej jako barque longue (lub flamandzki Snauw), ze względu na obecność na pokładzie dział lawetowych ("stucken"), a nie tylko działek relingowych ("Bassen").

Problem w tym, że wyszukując w gazecie hasło dubbelde Boot, w wydaniach z dwóch dekad 1690-1710 występuje ono tylko w tym konkretnym przypadku i nie pojawia się nigdzie indziej*. Jednocześnie w gazecie rozróżnia się takie typy żaglowców jak dubbelde Sloep, Snauw, Fregat, czy Fregatje.

Pytanie: Czy traktowanie tego przypadku jako zwykłej oboczności językowej i przyjęta przeze mnie rekonstrukcja żaglowca kaperskiego jako barque longue (lub snauw) jest prawidłowe, czy też w Niderlandach i na Bałtyku przełomu XVII i XVIII w. faktycznie występował jakiś typ żaglowca, który określano jako dubbelde Boot? Rozważałem wariant, jakoby był to niderlandzki Bot, ale wydaje mi się to mało prawdopodobne.

Co Państwo o tym sądzą? Będę wdzięczny za wszelkie odpowiedzi i komentarze.

Pozdrawiam,
Sagitt

*a przynajmniej wśród tekstu przeszukiwalnego w warstwie OCR - rozpoznano go gdzieniegdzie z literówkami i być może dlatego nie zwraca wszystkich wyników.

Bibliografia:

"Oprechte Haerlemsche Dingsdaegse Courant", is. 48/1700, 30 XI 1700.

N. Aubin, Dictionaire de Marine, Amsterdam 1702, s. 431-435.

J. Boudriot, Historique de la Corvette 1650-1850, Paris 1990.

W. Debrock, Het Vlaamse kapersschip der 17de eeuw: de Snauw, [w:] "Mededelingen van de. Marine Academie van België", XI, 1958-1959, s. 17-33.

kgerlach

Uważam rozumowanie za całkowicie logiczne i bardzo prawdopodobne. Z dostępnych mi zbiorów flot holenderskich i bałtyckich nie wynika istnienie jakiego szczególnego typu jednostki, której cechy konstrukcyjne miały ją wyróżniać jako „dubbelde Boot”. W spisach holenderskich podawano najczęściej w przypadku takich żaglowców tylko „uitlegger”.

Natomiast nie przejawiałbym nadmiernej chęci do szukania ścisłych odpowiedników. Nawet Boudriot nie bardzo wiedział, czym we francuskiej marynarce miałyby się różnić owe „podwójne szalupy” od „długich barek” czy korwet – na podstawie nielicznych ilustracji stworzył prawdopodobny ciąg rozwojowy, o którym Pan pisze, ale sam ostrożnie dodawał: „a mon avis”. Tymczasem Röding wyraźnie pisał w XVIII w., że owo „dublowanie” (holenderskie dubbeling, niemieckie Verdoppelung, francuskie doubler) oznaczało każdą akcję „zwiększania” czegoś ponad normalną sytuację (wcale nie podwajanie) – prędkości, żagli, olinowania itd. Łódź większa niż przeciętne tej samej kategorii (na ogół wyposażona w pokład) była po prostu „podwójna”, bez ŻADNYCH szczególnych cech konstrukcyjnych.
Zaatakowany znienacka żaglowiec musiał się gorączkowo bronić. Jego kapitan ogólnie określił kapra jako jednostkę lekką, typu łodzi, lecz o ponadprzeciętnych wymiarach i uzbrojeniu. Z pewnością nie miał ani czasu ani ochoty na analizowanie kształtu rufy, pochylenia tylnicy przeciwnika, rozwiązania kosza dziobowego, obecności dodatkowego drzewca (albo liny) za kolumną grotmasztu (czy braku takiego rozwiązania) itd. Zatem każdy mały żaglowiec kaperski, także te wymieniane przez Pana, mógł wystąpić w opisanej roli. Charakterystyka dowodzi tylko, moim zdaniem, że właśnie NIE BYŁ to żaden z bardzo typowych i znanych Holendrowi statków, jak bootschip czy hekboot, bo po co miano by wówczas używać innego określenia?
Pozdrawiam Krzysztof Gerlach

Sagitt

Panie Krzysztofie,

serdecznie dziękuję za odpowiedź! No właśnie - żaden z Bootschipów czy Hekbootów mi tutaj niespecjalnie pasował ze względów wielkości takich jednostek. Sprawa jest intrygująca, bowiem w tym konkretnym przypadku, lubecki żaglowiec został zmuszony do zatrzymania, a kaprzy weszli na jego pokład i go splądrowali. Zatem lubecki szyper na pewno widział "polską" jednostkę z bliska i był w stanie rozpoznać ją jako konkretny rodzaj żaglowca - pytanie przez ile ust (czy piór) przeszła jego relacja i na ile została ona przekształcona zanim ukazała się w gazecie. Ale to już temat na osobne dywagacje.

Idąc za ciosem, ośmielę się jeszcze zapytać o inną kwestię - po dokonaniu powyższego wpisu na forum, pokusiłem się o powtórne przejrzenie wybranych numerów ówczesnej niderlandzkiej prasy w serwisie [link widoczny dla zalogowanych], odkrywając nowe dane o okręcie "Postillion", ale o tym będę kontynuował w starym wątku o próbie klasyfikacji okrętów Augusta II: http://www.timberships.fora.pl/pytania-odpowiedzi-polemiki,18/okrety-kaperskie-augusta-ii-proba-klasyfikacji,323.html

Pozdrawiam,
Sagitt

kgerlach

Chodziło mi bardziej nie o to, że nie widział okrętu, który go zaatakował, ile o brak czasu i możliwości na studiowanie jego konstrukcji. Gdyby to on zdobył korsarza i doprowadził do swego portu jako pryz, sprawa wyglądałaby może inaczej. O ile na pewno zorientował się w liczbie masztów, to sprawa pozostałych detali decydujących w tamtej epoce (zdecydowanie bardziej niż cokolwiek związanego z takielunkiem) o typie jednostki wcale nie była oczywista nawet przy patrzeniu z bliska, zwłaszcza gdy umysł zajęty był zupełnie czym innym. Jeszcze pół wieku później słynny Chapman podawał plany następujących jednostek z dwoma masztami (które moglibyśmy określić jako takielunek brygu, snowa czy kecza): fregaty, pinki, cata, barku, snowa, kecza, hoya. Rozróżnienie między nimi wymagało studiowania głównie budowy rufy i dziobu, proporcji kadłuba, linii wręgów itd. I to jeszcze pod warunkiem, że budowniczy omawianego żaglowca korsarskiego się tym przejmował i starał spełnić wymogi klasyfikacyjne zgodnie z teoriami, więc jego okręt zdecydowanie do którejś z tej kategorii się zaliczał.